Niet vallen maar vliegen; ravijnjaar 2026 als ‘kans’ voor een nieuwe manier van werken

Iedereen die binnen een gemeente verantwoordelijk is voor één of meerdere opgaven of projecten maakt zich zorgen over ravijnjaar 2026. 

Illustratief hiervoor is het verhaal van Iva Bicanic, directeur Centrum Seksueel Geweld (CSG). 19 mei was zij te gast in het programma Bar Laat. Aan het eind van de uitzending nodigt Jeroen Pauw haar uit nog een keer terug te komen. Haar antwoord: “Dat hoop ik. Volgend jaar krijgen wij het heel moeilijk door  het ravijnjaar. Het wordt een enorme uitdaging om te blijven doen wat we doen en kwaliteit te waarborgen. En dat terwijl in 2027 alle Europese lidstaten rape centers moeten hebben. Het CSG biedt dit nu al, maar we moeten ons werk wel kunnen blijven doen.” 

Zomaar een schrijnend voorbeeld van de mogelijke impact van het ravijnjaar 2026 op onze samenleving. En zoals dit verhaal zijn er velen. Het is dus logisch dat iedereen zich zorgen maakt, zowel binnen gemeenten als bij instanties die afhankelijk zijn van gemeentelijke subsidies. Elke  gemeente worstelt met het rondkrijgen van de begroting, met ondercapaciteit (nu al) en met het maken van moeilijke keuzes.  

De uitdaging: meer doen met minder

Het ravijnjaar levert knelpunten op in capaciteit en het legt een vergrootglas op de (financiële) keuzes die gemeentes maken. Er moet dus meer gedaan worden met minder middelen. En dat betekent: toenemende werkdruk, een vacaturestop, risico op uitval van medewerkers, en vervolgens nóg hogere werkdruk voor de achterblijvers. Daarnaast moeten gemeenten ook moeilijke keuzes maken in waar hun geld naartoe gaat en waar niet. De onzekerheid van Iva Bicanic over de toekomst van het CSG is volkomen terecht en gebaseerd op de harde realiteit van 2026.  

De vraag is nu: wat kan je als gemeente doen om dit ravijnjaar zo goed mogelijk door te komen? Hoe kan je meer doen met minder mensen? En hoe maak je verantwoorde keuzes die je goed kan uitleggen? Gemeentes doen natuurlijk al van alles om efficiënter te werken. Wij zien in de praktijk dat er ook veel winst te behalen is in de gemeentelijke besluitvorming. Misschien wel meer dan je zou denken. 

Een kerntaak van elke gemeente is het nemen van goede besluiten. En besluitvorming is een vak apart, kost veel tijd én veel capaciteit. Het goede nieuws is: op die laatste twee is veel winst te behalen. Specifiek op: 

1. Voorspelbaar en planbaar besluiten voorbereiden
2. Transparantie en verantwoording van adviezen 

Laten we hier per winstpunt eens dieper op ingaan. 

Winstpunt 1: voorspelbaar en planbaar besluiten voorbereiden

In het artikel Het proces als uitgangspunt voor goed beleid schreven we eerder al dat een goed en helder proces leidend moet zijn bij het maken van beleid. Wanneer het proces van bestuurlijke besluitvorming inefficiënt is, kost dit onnodig veel tijd en capaciteit. Daarentegen betaalt een procesgerichte aanpak zich altijd terug in een transparanter, voorspelbaarder en succesvoller besluitvormingsproces en voorkom je: 

• Beleidsadviseurs die 'zwemmen' in het proces omdat ze geen structurele ondersteuning krijgen
• Afhankelijkheid van die ene topadviseur die een goed advies kan maken
• Ad-hoc feedback op het laatste moment
• Stukken die terug de organisatie in worden gestuurd
• Vertraging door weerstand van bestuurders

Deze verborgen tijdvreters zorgen voor onvoorspelbare pieken in werkdruk, vertraging in de uitvoering, wantrouwen in de organisatie en voor veel stress. Door aan de voorkant goed na te denken over je processen en te ‘investeren’ in de inrichting en implementatie hiervan kan je efficiënter werken. Lang verhaal kort: je kan meer doen met minder, doordat tijdverlies uit het proces wordt ‘gehaald’. 

Winstpunt 2: transparantie en verantwoording van adviezen 

Elke gemeente streeft ernaar om weloverwogen besluiten te nemen die goed te verantwoorden zijn. Dit is altijd al een enorme uitdaging, maar in het ravijnjaar komt alles onder een vergrootglas te liggen. Bestuurders zullen nog meer wikken en wegen en willen 100% overtuigd zijn dat geld aan de juiste dingen wordt uitgeven. En ze willen kunnen uitleggen waarom ergens geen geld meer naar toe gaat. Hierdoor neemt de druk op de afweging van belangen in adviezen alleen nog maar toe. Het is dus essentieel dat beleidsmakers adviezen schrijven die overtuigen. En overtuigend advies maak je door:  

• Integraal onderzoek te doen
• Te denken in scenario’s
• Belangen goed af te wegen
• Stakeholders te betrekken

Bovenstaande punten zorgen ervoor - mits goed geïmplementeerd in je organisatie - dat bestuurders met een gerust hart besluiten nemen. Omdat ze weloverwogen en goed uitlegbaar zijn. 

Lang verhaal kort: investeren in goede voorbereiding van beleid levert kwalitatief goede adviezen op. Adviezen waar bestuurders met een gerust hart 'ja' op zeggen. 

Ravijnjaar als ‘kans’ 

Wij begrijpen goed dat gemeenten in tijden van bezuinigingen aan symptoombestrijding doen. Maar dat is geen duurzame oplossing. Juist nu moet je investeren in structurele verbeteringen die je gemeentelijke organisatie weerbaarder maken. Niet alleen voor het ravijnjaar 2026 - maar ook voor de uitdagingen daarna. De omstandigheden kunnen we niet veranderen. Maar de manier waarop we ermee omgaan wel. 

Door nu te investeren in een efficiënter en effectiever besluitvormingsproces kan je voorspelbaar en planbaar besluiten voorbereiden en weloverwogen en verantwoorde besluiten nemen. Zo kan je als gemeente de gevolgen van bezuinigingen dempen, de werkdruk beheersbaar houden en het vertrouwen in de gemeente versterken.  

Bij Pastoor bv helpen we gemeenten om hun bestuurlijke processen te versterken en een stevig ambtelijk apparaat op te bouwen. Niet door jarenlange trajecten, maar door gerichte interventies die direct effect hebben. Want één ding is zeker: in het ravijnjaar 2026 kan geen gemeente zich nog inefficiënte processen veroorloven. Laten we er samen voor zorgen dat je niet valt, maar juist vleugels krijgt!